Category: પ્રકાશન

ગુજરાતી વાચકને વિશ્વની અદ્યતન ગતિવિધિઓ અને સંશોધનથી માહિતગાર કરવા માટે તેમજ વિશ્વકોશમાં ચાલતી પ્રવૃત્તિઓથી વાકેફ કરવા માટે ગુજરાતી વિશ્વકોશના સંપર્ક-પત્ર ‘વિશ્વરંગ’નો 1997ના નવેમ્બરમાં પ્રારંભ થયો. ઑક્ટોબર, 1998થી તે ‘વિશ્વવિહાર’ના નામે દર મહિને પ્રકાશિત થાય છે. વિશ્વની પ્રવર્તમાન સામાજિક, આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક સમસ્યાઓ વિશે જાગૃતિ કેળવાય તેવું ધ્યેય રાખવામાં આવ્યું છે. માનવવિદ્યા, વિજ્ઞાન, સમાજવિદ્યા, ટૅક્નૉલૉજી, સ્વાસ્થ્ય, કલા, સાહિત્ય જેવાં ક્ષેત્રોમાં થતાં નવાં નવાં સંશોધનો આવતી કાલના જગતને જુદો ઘાટ અને નવો વળાંક આપી રહ્યાં છે, ત્યારે ગુજરાત વિશ્વકોશ ટ્રસ્ટનું ‘વિશ્વવિહાર’ એ ગુજરાતીભાષી વાચકોની વિશ્વજ્ઞાનની જિજ્ઞાસાને સંતોષવાનો પ્રયત્ન કરે છે. ‘વિશ્વવિહાર’ સામયિકનો ડૉ. ધીરુભાઈ ઠાકરના તંત્રીપદે પ્રારંભ થયો. એ પછી 2014થી ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈના તંત્રીપદે ‘વિશ્વવિહાર’ પ્રકાશિત થતું રહ્યું છે. એના પ્રારંભકાળથી એનું સંપાદન ડૉ. પ્રીતિ શાહ સંભાળે છે.

‘વિશ્વવિહાર’ સામયિકમાં પ્રગટ થયેલા લેખો ઓડિયો રૂપે યૂ-ટ્યૂબ ઉપર મૂકવામાં આવે છે. પ્રજ્ઞાચક્ષુઓ અને જેમને વાંચનમાં ખૂબ રસ છે પણ આંખોની તકલીફને પરિણામે વાંચી શકતા નથી તેઓ યૂ-ટ્યૂબ ઉપર તેને સાંભળી શકે તેવા હેતુથી આ લેખો મૂકવામાં આવે છે. તેને પણ સારો પ્રતિસાદ મળી રહ્યો છે.

YouTube : https://www.youtube.com/@GujaratVishvakoshTrust

અંક	વર્ષ
૧૨ (સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૪)	૨૬
૧૧ (ઑગસ્ટ ૨૦૨૪)	૨૬
૧૦ (જુલાઈ ૨૦૨૪)	૨૬
૯ (જૂન ૨૦૨૪)	૨૬
૮ (મે ૨૦૨૪)	૨૬
૭ (એપ્રિલ ૨૦૨૪)	૨૬
૬ (માર્ચ ૨૦૨૪)	૨૬
૫ (ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૪)	૨૬
૪ (જાન્યુઆરી ૨૦૨૪)	૨૬
૩ (ડિસેમ્બર ૨૦૨૩)	૨૬
૨ (નવેમ્બર ૨૦૨૩)	૨૬
૧ (ઑક્ટોબર ૨૦૨૩)	૨૬
૧૨ (સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૩)	૨૫
૧૧ (ઑગષ્ટ ૨૦૨૩)	૨૫
૧૦ (જુલાઈ ૨૦૨૩)	૨૫
૯ (જૂન ૨૦૨૩)	૨૫
૮ (મે ૨૦૨૩)	૨૫
૭ (એપ્રિલ ૨૦૨૩)	૨૫
૬ (માર્ચ ૨૦૨૩)	૨૫
૫ (ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૩)	૨૫
૪ (જાન્યુઆરી ૨૦૨૩)	૨૫
૩ (ડિસેમ્બર ૨૦૨૨)	૨૫
૨ (નવેમ્બર ૨૦૨૨)	૨૫
૧ (ઑક્ટૉબર ૨૦૨૨)	૨૫
૧૨ (સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૨)	૨૪
૧૧ (ઑગષ્ટ ૨૦૨૨)	૨૪
૧૦ (જુલાઈ ૨૦૨૨)	૨૪
૯ (જૂન ૨૦૨૨)	૨૪
૮ (મે ૨૦૨૨)	૨૪
૭ (એપ્રિલ ૨૦૨૨)	૨૪
૬ (માર્ચ ૨૦૨૨)	૨૪
૫ (ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૨)	૨૪
૪ (જાન્યુઆરી ૨૦૨૨)	૨૪
૩ (ડિસેમ્બર ૨૦૨૧)	૨૪
૨ (નવેમ્બર ૨૦૨૧)	૨૪
૧ (ઑક્ટોબર ૨૦૨૧)	૨૪

ગુજરાતના સ્વાતંત્ર્યસૈનિકોનો માહિતીકોશ (1998, 2008)

મહાત્મા ગાંધીએ સ્વતંત્રતા માટેના આંદોલનનો પ્રારંભ ગુજરાતથી કર્યો. એ લડતમાં ભાગ લેનારા દેશપ્રેમીઓની માહિતી ઉપરાંત 1857ના સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામથી માંડીને આરઝી હકૂમત, દેશી રાજ્યના રાજાઓ સામે લડત આપનારા તથા 1961માં ગોવાના મુક્તિસંગ્રામમાં ભાગ લેનારા સ્વાતંત્ર્યવીરોનો અહીં સમાવેશ કરીને આ માહિતીકોશમાં 4212 સ્વાતંત્ર્યસૈનિકો વિશે માહિતી આપી છે અને 1956 સ્વાતંત્ર્યસૈનિકોની યાદી મૂકવામાં આવી છે.

પરિભાષાકોશ (2018)

ગુજરાતી વિશ્વકોશના 25 ગ્રંથોમાં પ્રત્યેક ગ્રંથને અંતે ગુજરાતી ભાષાના અંગ્રેજી પર્યાયો અને અંગ્રેજી ભાષાના ગુજરાતી પર્યાયો આપવામાં આવ્યા. ગુજરાતી વિશ્વકોશના ગ્રંથને અંતે જુદી જુદી જ્ઞાનશાખાઓના સંદર્ભમાં પર્યાય વપરાયો હોય તેની પરિભાષા આપવામાં આવી. પ્રા. રમેશ બી. શાહના સંપાદનમાં વિવિધ કલાઓ, ધર્મ-તત્વ-સંસ્કૃતિ, ભાષા-સાહિત્ય અને સમાજવિદ્યાઓનો આ પરિભાષાકોશ તૈયાર થયો.

બૃહદ નાટ્યકોશ(2022)

ભરત દવેલિખિત ‘બૃહદ નાટ્યકોશ’ના ભારતીય રંગભૂમિ પરના બે ભાગ 2022માં પ્રકાશિત થયા છે. આ કોશમાં ભારતના રાજ્યવાર લોકનાટ્યો, લોકનૃત્ય અને લોકકલાઓ વિશે સચિત્ર આલેખન કરવામાં આવ્યું છે. નાટકોની સાથે નૃત્યનાટિકા અને કઠપૂતળી જેવી રંગમંચની કલાઓનો પણ સમાવેશ થયો છે. ‘બૃહદ નાટ્યકોશ’ વાચકોને ભારતભરની નાટ્યકલાઓ અને રંગમંચ કલાઓનો વિસ્તૃત પરિચય કરાવે છે. આધુનિક રંગભૂમિની રાજ્યવાર માહિતી હવે પછીના બે ગ્રંથોમાં આપવામાં આવશે.

પુસ્તક પ્રકાશન

ગુજરાત વિશ્વકોશ ટ્રસ્ટે વિવિધ વિષયોવાળાં પુસ્તકોનું પ્રકાશન પણ કર્યું છે. આજે ભિન્ન ભિન્ન વિષયોનું જ્ઞાન આપતી દશેક જેટલી પ્રકાશનશ્રેણી ચાલે છે. રસ અને રુચિને પોષે તેવાં પુસ્તકો આ પ્રકાશનશ્રેણી અંતર્ગત પ્રગટ થયાં છે. જેમાં ‘શ્રી કસ્તૂરભાઈ લાલભાઈ વિદ્યાવિસ્તાર ગ્રંથશ્રેણી’, ‘કર્મયોગી સ્વ. સાંકળચંદભાઈ પટેલ જીવનઘડતરશ્રેણી’, ‘શ્રી ગંભીરચંદ ઉમેદચંદ શાહ વિશ્વવિદ્યાશ્રેણી’, ‘ધન્ય ગુર્જરી કેન્દ્ર પ્રકાશન’, ‘પૂજ્યશ્રી મોટા સંશોધનશ્રેણી’, ‘શ્રી કાંતિલાલ ઠાકર જ્ઞાનવર્ધક ગ્રંથશ્રેણી’, ‘સુમતિ સર્જન ગ્રંથાવલિ’, ‘શ્રી ધીરુબહેન પટેલ બાળ-કિશોર સાહિત્યકેન્દ્ર’, ‘પ્રિ. આર. એલ. સંઘવી જ્ઞાનપ્રસાર ગ્રંથશ્રેણી’, ‘ધર્મ-તત્વ-દર્શન ગ્રંથશ્રેણી’ અને ‘શ્રી રસિકલાલ છો. પરીખ વિદ્યાવિકાસ ગ્રંથશ્રેણી’ – આ બધી શ્રેણી અંતર્ગત 111 જેટલાં પુસ્તકો પ્રકાશિત થયાં છે. જેમાં ‘ગાંધીજી’, ‘ઝવેરચંદ મેઘાણી’, ‘રાવજી પટેલનું ચરિત્ર’, ‘પન્નાલાલ પટેલનું ચરિત્ર’, ‘વિક્રમ સારાભાઈ’, ‘મેઘનાદ સહા’, ‘સી. વી. રામન’, ‘સત્યેન્દ્રનાથ બોઝ’, ‘હોમી જહાંગીર ભાભા’, ‘જગદીશચંદ્ર બોઝ’, ‘પી. સી. વૈદ્ય’, ‘વિનોદ કિનારીવાલા’ વગેરેનાં ચરિત્રો પ્રગટ થયાં છે.

‘ડાયનાસૉર’, ‘રસાયણવિજ્ઞાનનો ઇતિહાસ’, ‘જનીનવિજ્ઞાન’, ‘માનવજનીનવિજ્ઞાન’, ‘બ્રહ્માંડ : એક રહસ્ય’ જેવા અઘરા વિષયોને સરળ રીતે રજૂ કર્યા છે. ‘ગુજરાત’નું પુસ્તક તો જી.પી.એસ.સી.ની પરીક્ષા આપનારને તથા ગુજરાત વિશેની સર્વગ્રાહી માહિતી મેળવવા ઇચ્છતા જિજ્ઞાસુઓને એટલું ઉપયોગી બન્યું છે કે તેની આઠ આવૃત્તિ પ્રગટ થઈ ગઈ છે. તેને અંગ્રેજીમાં પણ પ્રકાશિત કર્યું છે. કૅન્સર કેટલા બધા પ્રકારનાં થાય છે. તે તમે જાણો છો ? ચાળીસ જેટલાં કૅન્સર વિશેની ગુજરાતી ભાષામાં સમજ આપતું ‘કૅન્સર’ નામનું સચિત્ર પુસ્તક તૈયાર થયું છે. કૅન્સરના નિષ્ણાત ડૉક્ટરોએ એના વિશે લખ્યું છે તેની છ આવૃત્તિ થઈ ગઈ છે.

નાટક વિશેનાં પુસ્તકો પણ આ શ્રેણીમાં પ્રકાશિત થયાં છે. ‘જૂની રંગભૂમિ : રિદ્ધિ અને રોનક’, ‘નાટ્યતાલીમના નેપથ્યે’, ‘નાટક દેશ-વિદેશમાં’, ‘વાસ્તવવાદી નાટક’, ‘નાટ્યસર્જન’ – આ પુસ્તકો પ્રકાશિત થયા છે.

‘લિપિ’, ‘હસ્તપ્રતવિજ્ઞાન’, ‘તળની બોલી’, ‘લોકવિદ્યાપરિચય’, ‘સંસ્કૃતિ-સૂચિ’, ‘વસંત-સૂચિ’ જેવાં સંશોધકોને માટે અત્યંત ઉપયોગી સર્વગ્રાહી પુસ્તકો પ્રકાશિત થયાં છે.

બાળસાહિત્યના સંદર્ભે ‘કીડી કુંજર કરે કમાલ’, ‘વનપરીની મિજબાની અને બીજી વાતો’, ‘ચીકુ’ અને ‘મમ્મી, તું આવી કેવી’ જેવાં પુસ્તકો તેમજ સમાજશાસ્ત્ર, અર્થશાસ્ત્ર, રાજ્યશાસ્ત્ર, શિલ્પ-સ્થાપત્ય વગેરે વિષયોનાં પુસ્તકો પણ પ્રકાશિત થયાં છે.

આમાંનાં બત્રીસ જેટલાં પુસ્તકો ઈબુક્સ રૂપે પણ ઉપલબ્ધ છે.

શ્રદ્ધા ત્રિવેદીલિખિત ‘વિશ્વકોશની ગ્રંથયાત્રા’ પુસ્તકમાં વિશ્વકોશ દ્વારા પ્રકાશિત થયેલાં 108 પુસ્તકોની વિસ્તૃત માહિતી આપવામાં આવી છે.

છેલ્લા અઢી દાયકાથી વણથંભી ચાલતી વિશ્વકોશની યાત્રા તેમજ ગુજરાતી પ્રજા માટે ઐતિહાસિક ક્ષણ આવી 2009ની 15 ડિસેમ્બરે. તે દિવસે બે ઘટના બની. ગુજરાતની સ્થાપનાના રજતજયંતી વર્ષમાં શરૂ થયેલ વિશ્વકોશની રચનાનું કાર્ય સુવર્ણજયંતી વર્ષમાં પૂર્ણ થયું. ‘ગુજરાતી વિશ્વકોશ’ના પચીસ ગ્રંથોની ગ્રંથશ્રેણી ગુજરાતને ચરણે ધરીને ગુજરાતી પ્રજાને ગૌરવ બક્ષ્યું. તો તેની સાથે જ ગુજરાતના કેળવણીકાર અને ‘મુછાળી મા’નું બિરુદ પામનાર ગિજુભાઈ બધેકાનું બાળવિશ્વકોશની રચનાનું સ્વપ્ન સાકાર થયું. તેના પ્રથમ ગ્રંથનું વિમોચન તે દિવસે જ ગુજરાત રાજ્યના તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના હસ્તે થયું. પૂજ્ય મોરારિબાપુ અને શ્રી ગુણવંત શાહની ઉપસ્થિતિમાં આ કાર્યક્રમ યોજાયો.

ગુજરાતી સાહિત્યના જાણીતા કવિ શ્રી ચંદ્રકાન્ત શેઠના સંપાદન હેઠળ ગુજરાતી બાળવિશ્વકોશના દસ ભાગ (2009-2019) બાળકો હોંશે હોંશે વાંચે તેવા આર્ટ પેપરમાં આકર્ષક લે-આઉટ અને રંગીન ચિત્રો સાથે પ્રકાશિત થયા. તે માટે જાણીતા ચિત્રકાર શ્રી રજની વ્યાસનો સહકાર પ્રાપ્ત થયો. બાળવિશ્વકોશ એટલે બાળવિશ્વનો કોશ. બાળકોને સમજાય તેવી સરળ ભાષામાં અને રસપ્રદ શૈલીમાં આ કોશ તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે.

ઇતિહાસ, ભૂગોળ, ગણિત, વિજ્ઞાન, કલા, ટૅક્નૉલૉજી અને બાળવિશ્વની જિજ્ઞાસાને સંતોષે તેવા તમામ વિષયોને આવરી લેતા આ દસ ગ્રંથમાં 6176 રંગીન ચિત્રો સાથે 2350 લખાણો(અધિકરણો)નો સમાવેશ કર્યો છે. 2972 પૃષ્ઠના આ દસ ગ્રંથો ગુજરાતની મોટાભાગની શાળાઓએ વસાવ્યા છે. અંજના ભગવતી, શુભ્રા દેસાઈ, અમલા પરીખ અને શ્રદ્ધા ત્રિવેદી આરંભથી જ બાળવિશ્વકોશ સાથે જોડાયાં, ત્યારબાદ રાજશ્રી મહાદેવિયાનો પણ સાથ મળ્યો.

બાળવિશ્વકોશના વિમોચન પ્રસંગના ફોટો આપ અહીં આપેલી લિંક ઉપરથી જોઈ શકશો.

https://www.facebook.com/media/set/?set=a.1635714933860639&type=3