સાઉથ સુદાન

આફ્રિકા ખંડમાં આવેલો દેશ.

સાઉથ સુદાન ૩° અને ૧૩° ઉ. અ. અને ૨૪° અને ૩૬° પૂ. રે. વચ્ચે ૬,૧૯,૭૪૫ ચોકિમી. જેટલો વિસ્તાર આવરી લે છે. આ દેશ સુદાનનો જ ભાગ હતો, પરંતુ ૨૦૧૧માં તે સુદાનથી છૂટો પડી એક સ્વતંત્ર દેશ તરીકે અસ્તિત્વમાં આવ્યો. આ દેશ એની બધી દિશાઓમાં ભૂમિભાગોથી ઘેરાયેલો છે. તેની ઉત્તરે સુદાન, પૂર્વમાં ઇથિયોપિયા, દક્ષિણમાં કેન્યા, યુગાન્ડા અને કૉંગો (પ્રજાસત્તાક) તથા પશ્ચિમે મધ્ય આફ્રિકન પ્રજાસત્તાક દેશો આવેલા છે. અહીં વ્હાઇટ નાઇલ નદી દ્વારા રચાયેલો પંક-વિસ્તાર ‘સુદ’ (Sudd) આવેલો છે, જે બહર અલ્ જેબલ તરીકે જાણીતો છે. તેની રાજધાની જુબા છે. તે દસ રાજ્યોમાં વિભાજિત છે. તેની વસ્તી ૧,૨૭,૦૩,૭૧૪ (૨૦૨૩, આશરે) જેટલી છે. તે યુનોનું પણ સભ્ય છે. સાઉથ સુદાનની દક્ષિણે યુગાન્ડાની સીમા પર ઇમાતોન્ગ પર્વતોની હારમાળા વિસ્તરેલી છે. તેનું કિન્યેતી (Kinyeti) શિખર ૩,૧૮૭ મીટરની ઊંચાઈ ધરાવે છે. લોતુકે શિખર ૨,૭૮૫ મીટરની તેમ જ ગુમ્બીરી શિખર ૧,૭૧૦ મીટરની ઊંચાઈ ધરાવે છે. તે પછી પશ્ચિમ તરફ ઊંચાઈ ઘટતી જાય છે. વ્હાઇટ નાઇલ સાઉથ સુદાનની મુખ્ય નદી છે, જે યુગાન્ડા-કૉંગો પ્રજાસત્તાકની સીમા પાસેના પહાડી ક્ષેત્રમાંના આલ્બર્ટ સરોવરમાંથી ઉદભવે છે. તેને મળતી બહર-અલ્-ઘઝલ તથા સોબાત નદીઓ પણ મહત્ત્વની છે. અન્ય નદીઓમાં પૉન્ગો (Pongo), કુરુન (Kurun), બૉરો, જુલ, પિબોર, યેઇ, સ્યૂ (Sue) વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

રાજધાની જુબાનું એક દૃશ્ય

સાઉથ સુદાન ઉષ્ણકટિબંધીય આબોહવા ધરાવે છે, જેમાં ભેજયુક્ત વર્ષાૠતુનો સમાવેશ થાય છે. યુગાન્ડા સાથેના સીમાવિસ્તારો આશરે ૨૪૦૦ મિમી. જેટલો વાર્ષિક વરસાદ મેળવે છે. તેનો સરેરાશ વાર્ષિક વરસાદ લગભગ ૧,૧૧૮ મિમી. જેટલો છે. પાટનગર જુબાનું જાન્યુઆરીનું તાપમાન ૨૭.૩૦° સે. જ્યારે જુલાઈનું તાપમાન ૨૪.૫૦° સે. રહે છે. સાઉથ સુદાનમાં ટૂંકું ઘાસ, ઊંચા ઘાસનાં બીડ, કાંટાળાં ઝાંખરાં અને બાવળનાં વૃક્ષોનાં જૂથ જોવા મળે છે. આયર્નસ્ટોન ઉચ્ચપ્રદેશ પાનખર-જંગલો અને સવાના પ્રકારની વનસ્પતિથી છવાયેલો છે. છેક દક્ષિણે સદાહરિત વિષુવવૃત્તીય જંગલો જોવા મળે છે. અહીંનાં જંગલોમાં વિવિધ પ્રકારનાં પ્રાણીઓ તથા પક્ષીઓ જોવા મળે છે. અહીંના બાન્ડિનજિલો રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન, બોમા (Boma) નૅશનલ પાર્ક તથા સુદ પંકભૂમિ વિસ્તારમાં હાથી, જિરાફ, સિંહ, જંગલી ભેંસ, કોબ (Kob), ટૉપી (Topi) જેવાં પ્રાણીઓ જોવા મળે છે. અહીં આવેલાં અભયારણ્યોમાં હાથી, ચિમ્પાન્ઝી વાનરો તથા અસંખ્ય હરણો વસવાટ કરે છે. અહીં વરસાદી ખેતીના મુખ્ય વિસ્તારો આવેલા છે, જ્યાં ગ્રામવિસ્તારના આદિવાસીઓ જમીનફેરબદલી(land rotation)-પદ્ધતિથી જુવાર, બાજરી, તલ તથા દુરા જેવાં ધાન્યો ઉપરાંત કપાસ અને બીજા પાકોની ખેતી કરે છે. વ્હાઇટ નાઇલની ઉપલી ખીણના વિસ્તારોમાં ઘાસનાં બીડ આવેલાં છે. અહીં બાન્ટુ તથા સુદાનિક લોકોનું જાતિમિશ્રણ ધરાવતી અઝાન્ડે પ્રજા મોટી સંખ્યામાં વસે છે. પાટનગર જુબા ઉપરાંત મલાકાલ, વાઉ, મારીદી (Maridi) અગત્યનાં શહેરો છે.

અમલા પરીખ

(સંક્ષિપ્ત લેખ. વધુ વિગત માટે જુઓ : ગુજરાતી બાળવિશ્વકોશ, વૉલ્યુમ ભાગ-૯, સાઉથ સુદાન, પૃ. ૯3)

ગુજરાતી બાળવિશ્વકોશ ગ્રંથ-9 માંથી